Het beschermde dorpsgezicht van Stedum

Zeer oude wierdenederzetting met handelsfunctie

Stedum is een zeer oud wierdedorpje zoals er zoveel zijn in Noord Groningen. Het is onderdeel van het cultuurlandschap Fivelingo en kreeg het in de middeleeuwen een handelsfunctie. Veel wierdedorpjes hadden een agrarisch karakter maar Stedum was dus één van die plaatsen met een meer centrale rol. De grote blikvanger in het dorpje is de middeleeuwse en behoorlijk imposante Bartholomeüskerk die aan de achterkant omgracht is. De kerk staat aan de Hoofdstraat die het hart vormt van het beschermde dorpsgezicht. Via een bruggetje is het kerkterrein verbonden met de geheel omgrachte pastoriewoning (geen toegang). Aan de rand van het beschermde dorpsgezicht ligt overigens ook een borgterrein, namelijk van Borg Nittersum die al tijden niet meer bestaat.


Officiële tekst omtrent de toekenning van de status van beschermd dorpsgezicht:

Stedum is in het Noord-Groninger zeekleigebied van de zogenoemde zeeboezemgronden gelegen. De bewonings -en nederzettingsgeschiedenis van Stedum valt binnen het ontwikkelingskader van het Groninger wierdenlandschap. De vroegste bewoning van de dorpswierde gaat naar alle waarschijnlijkheid terug tot enige eeuwen voor het begin van onze jaartelling. Stedum geldt als karakteristieke representant van de in omvang beperkte groep van handelswierden, welke een bovenlokale handelsfunctie hebben in de tijd dat het wierdenlandschap zich optimaal manifesteert. Een en ander komt zeer duidelijk tot uiting in de huidige hoofdstructuur van de oude bewoningskern. Over de lengte-as van de ovale dorpswierde loopt de Hoofdstraat, met aan weerszijden een aaneengesloten bebouwing. Het noordwestelijke uiteinde van de langgerekte handelswierde wordt gevormd door het min of meer cirkelvormige, verhoogde en voor een deel omgrachte kerkterrein. Deze nederzettingsstructuur is onder invloed van de handelsfunctie en kerkstichting tot stand gekomen in de periode vanaf de vroege Middeleeuwen tot omstreeks 1000 na Christus en vormt de basis voor de ontwikkeling van het bebouwingspatroon sedertdien. Het beschermingsbelang van Stedum is vooral gelegen in de kenmerkende historisch-ruimtelijke hoofdstructuur, opgebouwd uit Hoofdstraat en kerksituatie. Deze structuur wordt ruimtelijk ondersteund door de dorpsbebouwing, die deels historische karakteristieken vertoont en door de inrichting van de openbare ruimte, waaraan met name de kenmerkende en monumentale kerksituatie bijdraagt. Bekijk hier het hele document:

Toelichting beschermd dorpsgezicht Stedum

Locatie van Stedum

In het geval u de pagina op een smartphone bekijkt:

Bekijk hier de interactieve kaart

Filmpjes

Filmpje 1 laat een deel van het beschermde dorpsgezicht in het dorp Stedum, bij de Bartholomeuskerk (begin augustus 2021). Filmpje 2 is onderaan de wierde gemaakt bij de Vlasschuur, een theeschenkerij op zelfbedieningsbasis: een rustpunt (half september 2021).