Maren en diepen in Noord Groningen

Vele waterlopen en waterwegen in het Groninger land

De leek zal Noord Groningen waarschijnlijk inbeelden als een uitgestrekt, biljartvlak landbouwgebied met kleine dorpjes. Wie wat inzoomt zal tot de conclusie komen dat dit maar slechts ten dele waar is. Het platteland hier kent ook vele wierden, ophogingen in het landschap tot enkele of een klein aantal meters, typisch voor het uiterste noorden van Noord Nederland. Tel daar bij op de enorme hoeveelheid oude kerken en je krijgt al een heel ander beeld. Wat daarnaast ook misschien zal verwonderen is dat de provincie honderden kilometers aan vaarwegen heeft en als je de kleine waterloopjes er bij optelt valt dat aantal nog een stuk hoger uit. De meeste waterlopen zijn hier in het noorden van de provincie te vinden.

Een benaming die u vaak zult tegenkomen bij de smallere wateren is het woord 'maar'. Er zijn tientallen waterlopen die zo eindigen zoals bijvoorbeeld het Warffumermaar, het Westerwijtwerdermaar, het Bierumermaar en het Pieterbuurstermaar. Ik zou nog wel even door kunnen gaan. Een maar is de Groningse benaming voor waterloop. Dit is dus meestal een wat smallere, meer onregelmatige en ondiepe waterweg die vaak een beetje het midden houdt tussen een rivier en een sloot. Er zijn dus vele van dit soort maren die vaak ook als scheiding dienen tussen akkerbouwpercelen en/of weilanden. Een maar kan een natuurlijke oorsprong hebben maar ook door de mens gegraven zijn. Dat is lang niet altijd duidelijk. Door de aanwezigheid van al deze stroompjes zult u ook zeker tijdens een wandeling de nodige bruggetjes tegenkomen.

Naast de smalle wateren zijn er in Noord Groningen ook wat bredere waterwegen en die zijn ook meestal dieper. De breedste exemplaren vormen als het ware de zuidgrens van wat hier op de website als Noord Groningen wordt aangeduid, namelijk het Van Starkenborghkanaal in het zuidwesten en het Eemskanaal in het zuidoosten. Naast waterwegen die eindigen met maar en kanaal zijn er ook nog de diepen. Een 'diep' is een waterweg die dermate diep is dat er scheepvaart mogelijk is. Dit kan een kanaal zijn of een natuurlijke waterweg. Er zijn een klein aantal hier in het noorden. De langste en op punten ook de breedste is het Reitdiep dat stroomt vanuit de stad Groningen en bij Zoutkamp in het westen overgaat in het Zoutkamperril waar het water naar het Lauwersmeer stroomt. Het Hunsingokanaal komt daar overigens ook uit. Ook het Damsterdiep begint te stromen in de grote stad en vloeit oostwaarts naar Delfzijl aan zee. Het pittoreske Appingedam ligt ook aan dat water. Het Boterdiep begint wederom in Groningen en eindigt in het noordelijk gelegen dorp Uithuizen. Het Aduarderdiep is gesitueerd tussen Vierverlaten (Hoogkerk) en de historische sluis bij Aduarderzijl die het water scheidt van het net genoemde Reitdiep. Het Winsumerdiep ligt tussen Onderdendam en Schaphalsterzijl, en verbindt zodoende het Boterdiep met het Reitdiep. De passage in het hart van Winsum is zeer pittoresk.

U ziet, de meeste waterwegen eindigen met 'maar', 'diep' of 'kanaal' maar er zijn ook meerdere uitzonderingen. Denk aan de Kromme Raken (omgeving Warfhuizen), het Oude Diepje (omgeving Garnwerd) en de Groote Tjariet (omgeving Eemshaven). De eerste twee worden tot de maren gerekend, de derde heet een rivier te zijn. Ook het woord 'tocht' kom je wel eens tegen zoals in het voormalige veenontginningsgebied rondom Bedum. Dat woord duid namelijk op een afwateringskanaal van een polder of een verbindingssloot tussen poldersloten. Denk aan de Wetsingertocht en de Folkerdatocht. Tijdens uw wandelingen, fietstochten of autoritten zult u allerlei stroompjes en kanaaltjes tegenkomen. Als u wilt gaan kanoën dan zijn er genoeg opties omdat er tal van maren geschikt zijn om te bevaren. Mocht u met de boot de vaart op gaan, dan kunt u de diepen en kanalen bevaren. Ze zijn net de revue gepasseerd. In dat geval dient u uiteraard ook rekening te houden met sluizen en bruggen want die zult u uiteraard ook op verschillende punten tegenkomen.

Bekijk in dat geval de onderstaande pagina: Varen in Groningen

Mischien interessant: Vaarroutes in Groningen (met name kanoroutes)

Filmpjes

Zie hier enkele filmpjes van waterwegen in Noord Groningen, gemaakt in juni en juli 2021. De eerste is gemaakt in Aduarderzijl, uitkijkend op zowel het Reitdiep als het Aduarderdiep. De tweede is gemaakt in Onderdendam, op het grensvlak van het Winsumerdiep met het Boterdiep. De derde is gemaakt in Winsum, aan het Winsumerdiep. De vierde is gemaakt aan de Houwerzijlstervaart aan de rand van Houwerzijl.