19e eeuwse windmolens in Noord Groningen

Een fraaie blikvanger in het Groninger landschap

Nederland staat bekend om haar windmolens en die zijn ook in Noord Groningen veelvuldig te zien en (meestal) op bepaalde dagen in de week van binnen te bekijken. Het gros is gebouwd in de 19e eeuw, uitzonderingen daargelaten. De Vriendschap in Winsum werd bijvoorbeeld al in 1789 vervaardigd en de Krimstermolen bij Zuidwolde pas in 1904. Alle jaartallen vindt u terug op de interactieve kaart waarop alle locaties (en websites) zijn te vinden.

Poldermolens (grondzeilers)

Niet alle windmolens in de provincie hadden dezelfde functie. Zo zijn er poldermolens en stellingmolens. Een poldermolen verplaatst water van een lager niveau naar een hoger niveau. Zodoende kon/kan men land droogmalen. Omdat het landschap grotendeels onder zeeniveau ligt is het nodig overtollig regenwater via machinerie naar hooggelegen gebieden te pompen zodat het afgevoerd kan worden. Vroeger had men daar de poldermolen voor. Deze gebouwen hadden dus op zich geen commerciële functie. De molenaar was vaak in loondienst van een waterschap. Dit type molen kun je met name zien in het zuidelijke deel van Noord Groningen, met uitzondering van De Goliath bij de Eemshaven. Het zijn allemaal zogenaamde grondzeilers, molens waarvan de wieken bijna de grond raken. De meesten zijn in beheer van Stichting de Groninger Poldermolens. Voorbeelden zijn Koningslaagte in het Reitdiepgebied vlakbij Zuidwolde, De Noordermolen in natuurgebied Kardinge vlakbij de stad Groningen en de Olinger Koloniemolen in Laskwerd vlakbij Appingedam. Bekijk hier meer info over:

Stichting Groninger Poldermolens

Koren -en pelmolens (stellingmolens)

De stellingmolen heeft/had wel een commerciële functie, namelijk het vermalen van koren en gerst. Dit zijn dus korenmolens of koren -en pelmolens. De wind wordt gebruikt om de wieken te laten draaien die op hun beurt de molenstenen in beweging zetten om het koren te vermalen tot meel. Gerst wordt vermalen tot gort. Een stellingmolen is een stuk hoger dan de net genoemde grondzeiler. De wieken bevinden zich een heel eind boven de grond en hebben ook een galerij (stelling) waar de molenaar kan lopen zodat hij/zij bij de wieken kan en de molen kan bedienen. Een dergelijke molen staat meestal in bebouwd gebied omdat de wieken boven de bebouwing moeten uitsteken om wind te kunnen vangen. Veel van dit type windmolens is in beheer van de organisatie Het Groninger Landschap. Denk bijvoorbeeld aan de Hoop in Middelstum, De Stormvogel in Loppersum, De Lelie in Eenrum, De Onderneming in Vierhuizen en Ceres in Spijk. Op onderstaande website en uiteraard ook op de interactieve kaart vindt u ze allemaal. Dan is er ook nog de Molenstichting Winsum die zeven windmolens in beheer heeft. Uiteraard gaat het dan om de twee molens in Winsum zelf maar bijvoorbeeld ook om De Meeuw in Garnwerd, De Jonge Hendrik in Den Andel en De Wetsinger in Klein Wetsinge.

Molens van het Groninger Landschap | Molenstichting Winsum

Interactieve kaart met oude windmolens in Noord Groningen

Bekijk bezoekmogelijkheden via de websites van de molens, ook te vinden op de interactieve kaart.


In het geval u de pagina op een smartphone bekijkt:

Bekijk hier de interactieve kaart

Welke molens kunt u van binnen bezichtigen?

De meeste stellingmolens zijn op bepaalde dagen geopend voor bezoekers, vaak op een bepaalde dag in het weekend. Als de molen draait en/of de vlag uit hangt dan kunt u er ook een kijkje gaan nemen. De grondzeilers (de poldermolens) zijn meestal alleen op afspraak geopend. Daarnaast bestaat er ook de National Molendag en in deze regio het Groninger Molenweekend. Bekijk de verschillende tabbladen voor informatie daaromtrent maar toch vooral de websites van de molens (of organisaties) die op de interactieve kaart te vinden zijn. Hieronder kunt u de molendagen bekijken. U ziet de lijst met regionale molendagen. Kijk vervolgens in het menu rechts voor de datum van de Nationale Molendag:

Molendagen - De Hollandsche Molen

Molens in De Marne

De Marne is het cultuurlandschap in het noordwestelijke deel van Noord Groningen. Het gebied is afgebakend door de groene lijnen op interactieve kaart.


De Onderneming in Vierhuizen: iedere zondag geopend tussen 14.00 uur en 16.30 uur. Beheerd door het Groninger Landschap.

De Zwaluw in Zuurdijk: zondag (tijdens de even weken) geopend tussen 11.00 uur en 16.00 uur. Beheerd door het Groninger Landschap.

Molens in het Middag-Humsterland

Het Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied vormt een cultuurlandschap in het zuidwestelijke deel van Noord Groningen. Het gebied is afgebakend door de groene lijnen op interactieve kaart. De twee laatste molens bevinden zich buiten die lijnen en zijn onderdeel van het Westerkwartier. Een klein deel van dat cultuurlandschap wordt namelijk ook behandeld op de website.


Aeolus in Adorp: momenteel niet geopend voor bezoekers. Beheerd door Molenstichting Winsum.

Eolus vlakbij Den Ham en Aduard: Geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Joeswert in Feerwerd: deze koren- en pelmolen is een ambachtelijke graanmaalderij. De molenwinkel is vrijdag- en zaterdagmiddag van 13.30 tot 17.30 uur.

De Meeuw in Garnwerd: geopend op zondag tussen 14.00 en 17.00 uur. Beheerd door Molenstichting Winsum.

De Jonge Held in Leegkerk: Geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Wilhelmina in Noorderhoogebrug: Tijdens de coronaperiode te bezoeken per reservering via de website. De molenwinkel is zonder reservering te bezoeken. Die is geopend op vrijdag en zaterdag. Vrijdag tussen 9.00 uur en 12.00 uur en zaterdag tussen 10.00 uur en 17.00 uur. De molen wordt beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

De Leeuw in Oldehove: geopend op afspraak. Molenwinkel is open op vrijdag en zaterdag, tussen 13.00 uur en 15.00 uur.

Aeolus in Oldehove: geopend op afspraak.

De Wetsinger in Klein Wetsinge: er is bezoekmogelijkheid op elke 2e en 4e zaterdag van de maand. Beheerd door Molenstichting Winsum.

De Ster in Winsum: bezoekmogelijkheid soms op zondag of door de week op afspraak. Zie website. Beheerd door Molenstichting Winsum.

De Vriendschap in Winsum: opening op zaterdags van 10.30 tot 17.00 uur. Beheerd door Molenstichting Winsum.

Koningslaagte vlakbij Zuidwolde: Geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens. Koningslaagte is overigens ook de naam van de streek waarin het gesitueerd is. Het is onderdeel van het Reitdiepgebied.

De Zuidwendinger in Vierverlaten: Geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.


Eben Haëzer in Enumatil: open op afspraak.

Fortuna in Noordhorn: is vrijwel elke zaterdag van april t/m oktober geopend voor bezichtiging en bovendien als de blauwe wimpel wappert.

Molens op het Hogeland

Het Hogeland is het cultuurlandschap in het noordelijke deel van Noord Groningen. Het gebied is afgebakend door de groene lijnen op interactieve kaart.


De Jonge Hendrik in Den Andel: bezoekmogelijkheid op vrijdag en op de eerste zaterdag van de maand. Beheerd door Molenstichting Winsum.

De Goliath in de Eemshaven: doet dienst als trouw -en vergaderlocatie. Beheerd door Stichting Beheer en Behoud van het Poldermolencomplex De Goliath.

De Lelie in Eenrum: geopend voor bezoekers tussen eind april en eind september op de dan aangegeven data en tijden. Beheerd door Het Groninger Landschap.

Grote Geert in Kantens: geopend voor bezoekers op zaterdagen. In de zomer tussen 12.00 en 17.00 uur en in de winter tussen 12.00 en 16.00 uur. Ook als de molen draait en op afspraak.

Hollands Welvaart in Mensingeweer: geopend voor bezoekers op zon -en feestdagen tot eind oktober. Echter: de molen is alleen open wanneer het mooi weer is zodat het buitenterras van de theeschenkerij gebruikt kan worden. Beheerd door Het Groninger Landschap.

De Hoop in Middelstum: geopend voor bezoekers op nationale molendagen en als de molen draait en/of de vlag is uitgestoken. Beheerd door Het Groninger Landschap.

De Vier Winden - Pieterburen: geopend voor bezoekers op zondagen in oneven weken van 10.00 tot 17.00 uur en in de winter van 10.00 tot 16.00 uur. Ook is de molen open als de vlag is uitgestoken. Beheerd door Het Groninger Landschap.

De Liefde in Uithuizen: geopend voor bezoekers op zaterdag tussen 13.00 en 16.00 uur en op afspraak.

Eva in Usquert: geopend voor bezoekers op zaterdag en tijdens speciale evenementen.

De David in Warffum: deze kleine zaagmolen staat in het Openluchtmuseum het Hoogeland. Het museum is in de periode van april tot november van dinsdag tot en met zaterdag geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Op zondagen van 13.00 tot 17.00 uur. Maandag gesloten.

De Palen in Westerwijtwerd: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Zeldenrust in Westerwijtwerd: groepsexcursie op afspraak mogelijk. Beheerd door Het Groninger Landschap.

Windlust in Zandeweer: geopend op donderdagmiddag en op afspraak.

Molens in het Centrale Woldgebied

De Langelandstermolen in Garmerwolde: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

De Noordermolen in Noorddijk/Kardinge: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Molen Hunsingo in Onderdendam: de molen fungeert als restaurant voor diner en lunch. Geopend van woensdag t/m zondag. Daarnaast is het ook een trouwlocatie én u kunt hier overnachten. De bovenverdieping is namelijk een accommodatie op basis van bed and breakfast.

De Zilvermeeuw in Onderdendam: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

De Widde Meuln in Ten Boer: geopend op woensdag -en zaterdagmiddag, tussen 13.00 en 17.00 uur. Ook op afspraak te bezoeken en als de molen draait. Beheerd door het Groninger Landschap.

Bovenrijge in Ten Boer: geopend op afspraak. Beheerd door het Groninger Landschap.

Germania in Thesinge: geopend op nationale molendagen en als de vlag uit is of als de molen draait. Beheerd door het Groninger Landschap.

't Witte Lam in Zuidwolde: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Krimstermolen in Zuidwolde: geopend op afspraak. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

Overnachten in een molen?

Molens in Fivelingo

Fivelingo is het cultuurlandschap in het oostelijke deel van Noord Groningen. Het gebied is afgebakend door de groene lijnen op interactieve kaart.


Adam in Delfzijl: geopend op zaterdag tussen 14.00 en 17.00 uur en op afspraak.

Aeolus in Farmsum: geopend op donderdag tussen 13.30 en 17.00 uur, als de blauwe vlak uithangt en op afspraak.

Kloostermolen in Garrelsweer: normaal op zaterdag tussen 14.00 en 17.00 uur. Beheerd door Stichting De Groninger Poldermolens.

De Hoop in Garsthuizen: geopend op zaterdag tussen 13.30 en 17.00 uur.

Olinger Koloniemolen in Laskwerd: geopend op afspraak.

De Stormvogel in Loppersum: geopend op zaterdag tussen 10.00 en 16.00 uur, op zondag tussen 13.00 en 16.00 uur, tijdens nationale molendagen en als de vlag uithangt. Beheerd door Het Groninger Landschap.

Windlust in Overschild: geopend als molen draait (meestal op zaterdag) en op afspraak.

Ceres in Spijk: geopend op zaterdag tijdens in oneven weken tussen 13.00 en 17.00 uur. Beheerd door Het Groninger Landschap.

Olle Widde in Ten Post: geopend op afspraak.

De Leeuw in Zeerijp: geopend op zaterdag tussen 13.00 en 17.00 uur en als de molen draait of de vlag is uitgestoken. Beheerd door Het Groninger Landschap.

Fram in Woltersum: geopend elke zaterdagmiddag. Beheerd door Het Groninger Landschap.